Ik moet een jaar of tien geweest zijn. Mijn ouders gingen in die tijd nog wel eens ‘uit rijden’ op zondagmiddag. Niet om ergens naartoe te gaan, maar gewoon om een stukje te rijden. Gelukkig hoefde ik niet meer mee en had het rijk voor mij alleen. Op een van die zondagen besloot ik spontaan om de afwas te doen. Met veel plezier en vol verwachting uitkijkend naar de reactie van mij ouders deed ik de afwas. Mijn moeder was blij verrast toen ze thuiskwam.
De week erna gingen mijn ouders weer ‘uit rijden’, maar deze keer gaf m’n moeder mij de suggestie mee om de afwas weer even te doen. Ik heb de afwas gedaan, maar de lol was er in één klap helemaal vanaf. Ik denk dat iedereen dat gevoel wel snapt en herkent. Wat geeft het een energie om zelf keuzes te mogen maken en wat maken wij hier in het onderwijs weinig gebruik van.
Kinderen die zelf (mede)regisseur mogen zijn van hun eigen leerproces. Leerkrachten die niet in de eerste plaats opdrachten geven, maar als coach de kaders in het vizier houden. Ik weet dat er binnen allerlei onderwijsconcepten vormen gevonden zijn om aan deze oermenselijke behoefte aan ‘autonomie’ tegemoet te komen. Maar het is en blijft lastig wanneer de onderwijsinspectie voorschrijft wat een bestuur en een school moet! Wettelijke eisen, Cito-normen, referentieniveaus, methodes vormen een strak kader waarbinnen scholen nog beperkte ruimte hebben om keuzes te maken. Dit leidt tot administratieve last, alles moet op papier kunnen worden verantwoord. Afvinklijstjes worden gebruikt om maar niets te vergeten dat moet worden verantwoord. Het maken van ‘eigen keuzes’ is dan lastig, want waar kun je die afvinken?
Ik denk dat we op deze manier veel energie en passie verloren laten gaan. De uitdaging van het 21ste-eeuwse onderwijs is volgens mij om een goede balans te vinden tussen vertrouwen en controle, tussen keuzevrijheid en eisen. Kinderen meer betrekken bij het eigen leerproces is nog tot daar aan toe, maar geldt dat ook voor de leerkrachten? Hoeveel autonomie geven we aan onze professionals die met hart en ziel voor de groep staan? Mag de ene leerkracht meer aandacht besteden aan drama en de andere aan muziek? Mag de ene leerkracht alle oudercontacten minutieus vastleggen terwijl de andere alleen het hoogstnoodzakelijke opschrijft? Moeten alle klassenmappen er hetzelfde uitzien? En ga zo maar door.
Het bedenken van alle mogelijke vragen is niet zo moeilijk, het beantwoorden is veel lastiger. Maar als we weten dat de mogelijkheid om zelf keuzes te maken veel energie en passie oplevert, dan is het zeker de moeite waard om de leerkracht zoveel mogelijk autonomie te geven. Uit ervaring weet ik dat er dan prachtige dingen gebeuren, voor kinderen, voor leerkrachten en voor scholen. Het gaat bruisen. En natuurlijk, er zijn binnen iedere school ook leerkrachten (en leerlingen) die deze vrijheid niet aankunnen, maar dat zijn er maar een paar. Een goede directeur/coach weet daar wel raad mee.
Herman Langhorst is voorzitter College van Bestuur Stichting KindPunt; kindcentraal onderwijs van 0 tot 12. Een stichting met vijf kleurrijke, breed toegankelijke scholen met een christelijke identiteit. Hij streeft naar optimale ontplooiing voor alle leerlingen binnen een veilig klimaat. Iedereen moet zich gerespecteerd en geaccepteerd voelen.
Copyright PO Management
