Ouders, leerkrachten, kinderen – ze vragen nogal wat van het onderwijsmanagement. Een dagje eerder op vakantie, extra begeleiding, plaatsing naar een andere groep … het zijn verzoeken die flexibiliteit vereisen. Steeds opnieuw moeten we afwegen: wat kan wel, wat niet? Soms denk ik weleens: hoe eenvoudig zou het zijn als alles in regels en protocollen vastlag? Dan hoef je niet meer na te denken en kun je simpelweg verwijzen naar ‘de regel’.
Zoals die conductrice afgelopen woensdag. Om vijf over half vier zette ze mij uit de trein. Ik had mijn dochter beloofd haar fiets naar haar woonplaats te brengen. Alles keurig geregeld: een speciaal fietskaartje gekocht, uitgezocht waar de fiets mocht staan, goed voorbereid. Maar in Utrecht werd ik als eigenaar van de fiets in treinstel 4218 verzocht mij te melden. De fiets moest eruit. De volgende stop was om 16.01 uur, en na vier uur zijn fietsen niet meer toegestaan in de trein. Mijn pleidooi om die ene minuut door de vingers te zien, vond geen gehoor. “Vier uur is vier uur.” Ook mijn argument dat daluren worden berekend op het instapmoment, niet het uitstapmoment, deed er niet toe. Ik moest direct met fiets en al uitstappen, anders zou ze versterking oproepen. En daar stond ik dan, op het perron, met fiets, zonder plan. Regel is regel.
Op zulke momenten denk ik aan de grijstinten die van ons als leidinggevenden worden gevraagd. Diezelfde grijstinten maken ons werk uitdagend én waardevol. Want hoe verleidelijk het ook lijkt om alles vast te leggen, het onderwijs vraagt om maatwerk, om afwegingen, om menselijkheid. Naar mijn collega’s toe gebruik ik regelmatig de metafoor van de koorddanser. Het lijkt simpel: recht vooruit over het koord. Maar wie het ooit geprobeerd heeft, weet dat je dan zelden de overkant haalt. Soms buig je naar links, dan weer naar rechts, maar je blijft op het koord. Dat vraagt balans, inzicht en moed. En dat betekent allerminst dat het antwoord altijd naar tevredenheid van de vraagsteller zal zijn. Om met de woorden van Tony Blair te spreken: “De kunst van leiderschap is ook om nee te zeggen, niet ja. Het is soms heel gemakkelijk om ja te zeggen.” Leidinggeven in het onderwijs is geen rechte lijn, geen strak protocol, geen vaste formule. Het is balanceren op een koord tussen regels en realiteit, tussen beleid en betrokkenheid. Wie alleen rechtuit wil lopen, valt. Wie durft te bewegen, te buigen zonder te breken, bereikt de overkant. Dáár ligt de kunst. Dáár ligt ons vak.
Herman Langhorst is voorzitter College van Bestuur Stichting KindPunt; kindcentraal onderwijs van 0 tot 12. Een stichting met vijf kleurrijke, breed toegankelijke scholen met een christelijke identiteit. Hij streeft naar optimale ontplooiing voor alle leerlingen binnen een veilig klimaat. Iedereen moet zich gerespecteerd en geaccepteerd voelen.
Copyright PO Management
